فرش دستباف بختیاری یکی از آثار هنری ارزشمند ایران است که از گذشته‌های دور مورد توجه بوده است. این فرش‌ها علاوه بر زیبایی، از استحکام و دوام بالایی نیز برخوردار هستند و می‌توانند سال‌ها مورد استفاده قرار گیرند. طرح فرش دستباف بختیاری یکی از زیباترین و ظریف‌ترین طرحهای ایرانی است که توسط زنان عشایر بختیاری بافته میشود. با بلاگ سایت فرش دهکردی که یکی از مراجع اصلی خرید فرش دستباف است، همراه باشید.
طرح‌ها و رنگ‌های این فرش‌ها، جلوه‌ای زیبا و چشم‌نواز دارند و نمادی از هنر و فرهنگ ایرانی هستند. در واقع قیمت فرش دستباف بختیاری بازه مشخصی ندارد. ارزش این فرش‌ها به قدری بالاست که گاهی قیمت گذاشتن بر روی آنها کار سختی است. فرش دستباف بختیاری، هنری فاخر و اصیل است که ارزش بالایی دارد. این فرش‌ها با عشق و علاقه زنان عشایر بختیاری بافته می‌شوند و نشان‌دهنده ذوق و هنر این مردمان سخت‌کوش است.
علاوه بر این طرحهای رایج، طرحهای دیگری نیز در فرش دستباف بختیاری دیده میشود. این طرح‌ها معمولاً برگرفته از فرهنگ و آداب‌ورسوم عشایر بختیاری هستند. رنگ‌های مورد استفاده در فرش دستباف بختیاری نیز معمولاً از رنگ‌های طبیعی مانند قرمز، آبی، سبز و زرد هستند. این رنگ‌ها در کنار یکدیگر جلوه‌ای زیبا و چشم‌نواز به فرش می‌بخشند.
خواستگاه طرح فرش دستباف بختیاری کجاست؟
استان چهارمحال و بختیاری یکی از قطب‌های مهم تولید فرش دستباف در ایران است. در این استان، انواع مختلف فرش دستباف با طرح‌ها و رنگ‌های متنوع بافته میشود. در واقع خواستگاه طرح فرش دستباف بختیاری از ایل و قوم بختیاری است. ولی بازهم این طرح ها در مناطق مختلف این استان متفات است. در این مقاله سعی کردیم. طرح فرش دستباف بختیاری را بر اساس موقعیت جغرافیایی بررسی کنیم.
دو دسته‌بندی کلی برای بافندگان استان چهارمحال وجود دارد، قالی قشقایی که توسط زنان و مردان عشایر ترک قشقایی بافته میشود و فرش دستباف بختیاری که توسط زنان عشایر بختیاری و طوایف لر بختیاری بافته میشود. مراکز مهم تولید فرش دستباف در استان چهارمحال و بختیاری عبارتند از
- چالشتر
- بلداجی
- سامان
- اشگفتک
- پیربلوط
- ارجنگ
- وردنجان
- فریدن
- بروجن
- بلداجی
- فرادبنه
- هیرگان
- باباحیدر
- اردل
- طایفه اولاد
ایا فرش دستباف بختیاری وجود دارد؟
در مقاله‌ای که در مورد نقوش و طرحهای فرش دستباف بختیاری منتشر شده است، از قالی یا فرش دستباف بختیاری نام برده شده است که این امر اشتباه است. دست بافته‌های ایل بختیاری، شامل قالی نمی‌شود و معمولاً گبه، گلیم، خورجین و نمکدان بافته‌های اصلی این ایل هستند. قالیبافی در ایل بختیاری هیچوقت رواج نداشته است.
مناطقی که در مقاله به آن اشاره شده است، مؤید همین نظر است. هیچ یک از شهرها و روستاهایی که از آن نام برده شده است، بختیاری نشین نیستند و اصطلاحاً مربوط به منطقه چهارمحال هستند و نه بختیاری. شهر «بن» نیز از دیگر نقاط اصلی قالیبافی در استان چهارمحال و بختیاری است که معمولاً قالی‌هایی با گره ترکی و ذهن‌بافت در آن بافته می‌شوند. ما هم به رسم عرف، دستبافته شهرهای استان چهارمحال و بختیاری را طرح فرش دستباف بختیاری قلمداد میکنیم.
مهمترین شهرهای تولید فرش دستباف بختیاری
بلداجی
بلداجی یکی از مهمترین مراکز تولید فرش دستباف در استان چهارمحال و بختیاری است. فرش‌های بلداجی به دلیل بافت درشت و محکم، از محبوبیت بالایی برخوردار هستند. این فرش‌ها معمولاً با رنگ‌های روشن و شاد بافته می‌شوند . طرح فرش دستباف بختیاری مورد استفاده در بلداجی بیشتر طرحهای سنتی و اصیلی دارند.
شهرکرد
شهرکرد، مرکز استان چهارمحال و بختیاری، نیز یکی از مراکز مهم تولید فرش دستباف در این استان است. فرش‌های شهرکرد به دلیل طرحهای شکسته و رنگ‌های روشن و درخشان، از شهرت بالایی برخوردار هستند. این فرش‌ها معمولاً با گره فارسی بافته می‌شوند و از ظرافت و زیبایی خاصی برخوردار هستند.
فریدن
فریدن، شهری کوچک در شمال استان چهارمحال و بختیاری، نیز یکی از مراکز مهم تولید فرش دستباف در این استان است. فرش‌های فریدن به دلیل استفاده از رنگ‌های روشن و شاد، از محبوبیت بالایی برخوردار هستند. این فرش‌ها معمولاً با گره ترکی بافته می‌شوند و از استحکام و دوام بالایی برخوردار هستند. فریدن اگرچه در استان اصفهان قرار دارد اما شهری بختیاری نشین است و در ان انواع طرح فرش دستباف بختیاری بافته میشود.
چالشتر، مهمترین خواستگاه طرح فرش دستباف بختیاری
چالشتر، روستایی نزدیک شهرکرد، یکی از مهمترین مراکز تولید فرش دستباف بختیاری در ایران است. فرش‌های چالشتر به دلیل ظرافت و زیبایی، از شهرت بالایی برخوردار هستند. این فرش‌ها معمولاً با گره فارسی بافته می‌شوند و از طرحهای نیمه گردان و رنگ‌های روشن و شاد برخوردار هستند.
سامان
سامان، شهری نزدیک شهرکرد، نیز یکی از مراکز مهم تولید فرش دستباف بختیاری در ایران است. طرح فرش دستباف بختیاری در سامان به دلیل استفاده از رنگ قرمز مایل به قهوه ای، از محبوبیت بالایی برخوردار هستند. این فرش‌ها معمولاً با گره فارسی بافته می‌شوند و از طرحهای نیمه شکسته و رنگ‌های روشن و شاد برخوردار هستند.
فرش‌های دستباف استان چهارمحال و بختیاری، یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری این استان هستند. این فرش‌ها، علاوه بر زیبایی، از ارزش بالایی نیز برخوردار هستند و می‌توانند به عنوان یک سرمایه‌گذاری ارزشمند محسوب شوند
نقوش و طرحهای فرش دستباف بختیاری
فرش‌های دستباف بختیاری، از جمله زیباترین و ظریف‌ترین فرش‌های ایرانی هستند که به دلیل تنوع رنگ‌ها و طرحهای خود، از شهرت بالایی برخوردار هستند. نقوش و طرحهای فرش دستباف بختیاری، جلوه‌ای از طبیعت و فرهنگ این منطقه میباشند. فرش‌های دستباف بختیاری، با تنوع رنگ‌ها و طرحهای خود، جلوه‌ای از طبیعت و فرهنگ این منطقه را به نمایش می‌گذارند.
استفاده از تار پنبه‌ای و پود پشمی در این فرش‌ها، باعث شده که وزن آنها نسبت به سایر فرش‌های دستباف کمتر باشد. این ویژگی، آنها را به گزینه‌ای مناسب برای انتخاب فرش دستباف دست دوم تبدیل می‌کند. طرحهای لوزی شکل و مربعی با نقوش حیوانات و گیاهان، از جمله ویژگی‌های بارز فرش‌های دستباف بختیاری هستند. این طرح‌ها، اصالت و جذابیت خاصی به این فرش‌ها می‌بخشند. طرح فرش دستباف بختیاری که بسیار استفاده می شود، می توان به موارد زیل اشاره کرد.
در گذشته، دستگاه‌های قالیبافی در این استان به صورت افقی بودند و رجشمار قالی‌های بافته شده روی آنها ۱۷ تا ۲۰ بود. بعدها، با حمایت‌های حاکمیت، استفاده از دارهای عمودی ترویج شد و به مرور تولیدات منطقه ریزبافت‌تر شد و رجشمار اصلی آن به ۳۵ تا ۴۰ رسید.
قالی‌های بختیاری عمدتاً دارای گره ترکی و دوپود هستند. در مناطق هینگون و نصرآباد گاهی از گره فارسی نیز استفاده میشود. اکثر قالی‌های با رج شمار بالای ۳۰ بختیاری دارای تار و پود پنبه‌ای و پرز پشمی هستند. فرش‌های با رج شمار درشت‌تر گاهی از تار پشمی استفاده می‌کنند.
علیرغم دسترسی خوب این منطقه به پشم با کیفیت، طی دهه‌های اخیر، به دلیل نزدیکی این منطقه به شهر نجف‌آباد و کارخانه‌های تولید پشم دباغی، گاهی از این پشم ارزان‌قیمت و بی‌کیفیت نیز در تولیدات درشت‌باف این منطقه استفاده میشود. این فرش‌ها به سرعت ظرف چند سال سابیده شده و از بین می‌روند.
طرحهای رایج قالی‌های بختیاری
طرحهای فرش دستباف بختیاری رایج و مرسوم در استان چهارمحال و بختیاری به این ترتیب طبقه‌بندی می‌شوند:
- قالی‌های بختیاری:
- خشتی (خشتی جانوری – خشتی گل و گیاه- خشتی شیدا)
- ترنجی (لچک و ترنج)
- سرو و کاج
- قابی سماوری (حلقه‌ای)
- گل مینا یا گل اشرفی
- گلدانی
- شرابه (گل پتو، گلدانی خمره‌ای)
- گلدانی و درختی
- قالی‌های قشقایی (یلمه):
- ترنجی (یا یک حوض)
- شکرلو (یا دوحوض)
- بندی الوان
محبوبترین طرح فرش دستباف بختیاری
طرح خشتی، محبوبترین طرح فرش دستباف بختیاری است. در این طرح، خشت‌های لوزی شکل با نقوش حیوانات و گیاهان تزئین شده‌اند. طرح خشتی باغی، یکی از انواع طرحهای خشتی است که در آن خشت‌ها با نقوش گیاهان و گل‌ها تزئین شده‌اند. فرش‌های دستباف بختیاری، علاوه بر زیبایی، از ارزش بالایی نیز برخوردار هستند و می‌توانند به عنوان یک سرمایه‌گذاری ارزشمند محسوب شوند
ویژگی طرح فرش دستباف بختیاری
رنگ‌های طبیعی، مزیت اصلی فرش دستباف بختیاری
یکی از ویژگی‌های بارز فرش دستباف بختیاری، استفاده از رنگ‌های طبیعی در آن است. در گذشته، زنان عشایر بختیاری، گیاهان رنگی را در طبیعت جمع‌آوری و خشک می‌کردند. سپس، این گیاهان را در آب می‌جوشاندند و رنگ‌های طبیعی را از آنها استخراج می‌کردند. این رنگ‌ها، علاوه بر زیبایی، دوام بیشتری نسبت به رنگ‌های شیمیایی دارند.
با این حال، در حال حاضر، استفاده از رنگ‌های طبیعی در فرش دستباف بختیاری رو به کاهش است. دلیل این امر، سختی کار و هزینه بالای رنگرزی طبیعی است. به همین دلیل، بسیاری از بافندگان، از رنگ‌های شیمیایی استفاده می‌کنند. رنگ‌های خاص، جلوه‌ای ویژه به طرح فرش دستباف بختیاری می‌بخشد
علاوه بر استفاده از رنگ‌های طبیعی، نحوه انتخاب رنگ در فرش دستباف بختیاری نیز اهمیت زیادی دارد. نوع و نحوه انتخاب رنگ، یکی از ویژگی‌های شناخته شده در این فرش‌ها است. یکی از ویژگی‌های خاص رنگ‌های فرش بختیاری، استفاده از رنگ لاکی است. این رنگ، که از صمغ درختان به دست می‌آید، جلوه‌ای ویژه به این فرش‌ها می‌بخشد.
رنگ سبز نیز از دیگر رنگ‌های خاص فرش‌های بختیاری است. این رنگ، که معمولاً از گیاهان مانند روناس و اسپرک به دست می‌آید، در فرش‌های بختیاری، به ویژه در طرحهای فرش دستباف بختیاری؛ خشتی، به وفور دیده میشود. علاوه بر این دو رنگ، از رنگ‌های دیگری مانند قرمز، آبی روشن، آبی سیر، نارنجی و زرد نیز در طرحهای فرش دستباف بختیاری استفاده میشود. این رنگ‌ها، در کنار یکدیگر، جلوه‌ای زیبا و چشم‌نواز به این فرش‌ها می‌بخشند.
هندسه طرحهای فرش دستباف بختیاری
طرح فرش دستباف بختیاری معمولاً هندسی هستند و از نقوش گیاهی و جانوری نیز در آنها استفاده میشود. طرح خشتی، محبوبترین طرح قالی‌های بختیاری است. در این طرح، خشت‌های لوزی شکل با نقوش گیاهی و جانوری تزئین شده‌اند. طرح ترنجی نیز از دیگر طرحهای رایج قالی‌های بختیاری است. در این طرح، یک ترنج مرکزی با نقوش متنوع احاطه شده است. رنگ‌های استفاده شده در طرحهای فرش دستباف بختیاری معمولاً شاد و زنده هستند. رنگ قرمز، آبی، سبز و زرد از جمله رنگ‌های پرکاربرد در این قالی‌ها هستند.
جمع بندی
فرش دستباف بختیاری، یکی از زیباترین و ظریف‌ترین فرش‌های ایرانی است که به دلیل تنوع رنگ‌ها و طرحهای خود، از شهرت بالایی برخوردار است. این فرش‌ها، توسط زنان عشایر بختیاری بافته می‌شوند و جلوه‌ای از فرهنگ و طبیعت این منطقه را به نمایش می‌گذارند. برای خرید و سفارش فرش دستباف بختیاری میتوانید از طریق کانال ارتباطی ما اقدام کنید.